شهرداری خواف

آس بادها از مواریث ارزشمند فرهنگی و بیانگر خلاقیت و ابتکار پیشینیان ما هستند. از دیرباز استفاده از نیروی باد برای به کار انداختن آسبادها معمول بوده است و در کشوری مانند  ایران که بیشتر ماده غذایی از ترکیبات گندم بدست می آید ساخت وسیله ای برای خرد کردن گندم دارای اهمیت فراوان و نیاز مبرم مردم بوده است. که این نیاز در مناطق مختلف بسته به شرایط اقلیمی به طرق متفاوت برآورده می شده، وجود بادهای موسمی در مناطق شرقی ایران این اهمیت را دوچندان کرده است. آسبادها چشم گیرترین تاسیسات سنتی در خواف و نشتیفان می باشند. مردم منطقه با توجه به قدرت و شدت بادهای مزبور نیاز به ایجاد آسباد را حس کردند و این بادها به طور قطع، انگیزه اصلی مردم مناطق شرقی ایران برای اختراع اسبادها بوده اند. در اقلیمی که آب فراوان بود انواع آسیاب های آبی و در مناطقی که وزش باد غالب بود، از آسباد استفاده می شده است. البته قبل از بکارگیری نیروی آب و باد، نیروی دست در آس های دستی (دستاس) و بعد از آن آسیای ستوری (خراس)، جهت خرد کردن به کار می رفت.
آسبادها به عنوان میراث بومی و شگردی صنعتی بیانگر توسعه ی فنی و دانش کاربردی پیشینیان ما در منطقه خواف می باشند و از سویی سازگاری مردم این مناطق با محیط زیست و از سویی دیگر توانایی آنها در بهره گیری از انرژی های پایدار طبیعی را نشان می دهند.در روزگار گذشته مردم شرق ایران با شکفتن نیازی که در زندگی روزمره وجودش را احساس  می کردند ثمری به بار آوردند که جوابگوی این خواسته روزانه شدند و در جدال تن به تن با طبیعت پیروز شد و این نیروی لایزال (باد) را به نفع خود بکار گماردند و این ابتدائی ترین و مهم ترین نیاز بشر را که تولید نان بود باساختن و بکار انداختن آسبادها برآوردند. بیشتر محققین بر این باورند که مردم شرق ایران اولین بار از نیروی باد در اسبادها برای خرد کردن گندم و بالا بردن آب استفاده کرده اند. این صنعت از ایران به اروپا، چین، هند و مصر انتقال یافته است.امروزه محدوده ای که در آن آثار آسبادها قابل مشاهده است شامل سیستان، خراسان جنوبی، رضوی و بخش هایی از افغانستان می گردد. هر چند این سازه‌های کهن معماری ایرانی در گذشته نقش حیاتی در زندگی مردم داشته‌اند، اما امروزه با گسترش صنعت و تکنولوژی از رونق افتاده‌اند. با این حال ویژگی‌های معماری و فنی- مهندسی بسیار ارزشمندی در آن‌ها نهفته است که بر جنبه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم تاثیر گذارده اند و می‌توانند به عنوان میراثی از دانش نیاکان در بهره‌برداری مناسب از اقلیم و شرایط محیطی به نسل‌های آینده معرفی گردند و مورد حفاظت قرار گیرند. اصطلاح « آسباد » اصالتا واژه ای فارسی است که از ترکیب « آس » و « باد » حاصل شده است. در فرهنگ دهخدا در زیر واژه « آس » چنین قید گردیده:«دو سنگ گرد و پخ بر هم نهاده و زیرین را در میان میلی آهنین و ...».
در دایره المعارف فارسی  نیز در تعریف «آسباد»چنین آمده: « آسیایی که وزش باد بر پره های بادگیر آن موجب گردش چرخ های آن می گردد برای خرد کردن غلات، بالا کشیدن آب از چاه و ...».
از دیر باز آس هایی  که با قدرت چارپایان (گاو و الاغ) به حرکت در می آمده و یا به وسیله دست می چرخیده است در ایران وجود داشته اند. در کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته، محوطه‌های زاهدان کهنه، تپه دهانه غلامان، سنگ‌های آسیای دستی زیادی به‌ دست آمده است. نخستین نوشته ای که از آسبادها ذکری کرده یک کتاب هندی قدیمی به نام آرتاساسترای کنتیلا (Arthasastra of Kantilya) است که در حدود 1400 پیش از میلاد نوشته شده است و قسمت هایی از آن مربوط به بالا آوردن اب است. البته اغلب مورخین و تحلیل گران ایرانی و غیر ایرانی مبنا و سابقه آسبادها در ایران را، قبل از استیلای اعراب بر ایران دانسته و معتقدند که در کشور شاهنشاهی ایران متداول بوده و حتی برخی پا فراتر نهاده و تکوین آنها را به 1700 سال قبل از میلاد مسیح منتسب دانسته اند. برخی از مورخین‌ نیز زمان پیدایش آسیاهای بادی را به دویست سال قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند اما قدیمی ترین و موثق ترین مرجعی که وجود آسیاهای بادی را در قبل از حمله‌ اعراب به ایران، محرز می‌سازد ابن خلدون و مسعودی هستند .از این گفته چنین برآید که در فلات ایران آسبادهایی فعال بوده اند و در قرون بعدی از آن جا به نقاط دیگر رفته اند.
آس باد، بنایی است شکل گرفته از خشت و گل. متشکل از دو واحد ساختمانی، شامل سالن اصلی آسباد در طبقه همکف و محفظه محیط چرخ و پره در پشت بام، ورودی طبقه همکف در جهت مخالف وزش باد قرار دارد و در حقیقت اتاقی است که در آن قطعات متحرک آسباد و سنگ های بزرگ و مدور قرار دارد و در نقطه ای دیگر از این مکان انبارک گندم و یا غله دیده می شود. بخش فوقانی آسخانه نیز شامل یک تیر عمودی و یک تیر افقی بر روی چرخ و پره می باشد. آسبادها معمولا در کنار هم و متصل به یکدیگر ساخته می شوند که یکی از دلایل آن مقاومت در برابر بادهای 120 روزه سیستان است. چرخش این آسبادها مستلزم باد قوی، مداوم و طولانی 120 روزه سیستان است که مناطقی از استان های خراسان به ویژه خواف تا نهبندان را در بر می گیرد.
علاوه بر وجود تعداد بالغ بر 40 واحد اسباد در نشتیفان خواف در سایر مناطق این شهرستان از جمله شهر خواف و سنگان، روستاهای براباد، تیزاب، خرگرد، مهراباد هنوز بقایای اسبادها وجود دارد .بویژه در روستای تیزاب آسبادی وجود دارد که نسبت به سایر آسبادهای منطقه و کشور دارای ویژگی منحصر بفردی است. ویژگی معماری آین اسبادها طوری می باشد که از هر سه بادی که در منطقه در حال وزش بوده می توانسته استفاده کند در صورتی که سایر آسبادها بیشتر در هنگام وزش بادهای 120 روزه قابل استفاده بوده اند.