شهرداری خواف

مدرسه غیاثیه یکی از آثار تاریخی استان خراسان رضوی است که در حاشیه جنوبی روستای خَرگِرد در فاصله 5 کیلومتری شهر خواف و در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد.

این مدرسه چهارگوش، 4 ایوان دارد که دهانه هر ایوان آن 4.5 متر و ارتفاع آن‌ها 11 متر می‌باشد. در گوشه‌های صحن مرکزی، اطاق‌های گنبددار وسیعی است که جهت تدریس مدرسان ساخته شده است. پیرامون صحن 32 حجره‌ غرفه‌دار در دو طبقه ایجاد شده است.

ورودی سردرِ آن به محوطه گنبددار باز می‌شود و در طرفین آن 2 اتاق گنبددار دیگر است که به دو مناره مدور در دو گوشه بنای مرتفع مدرسه که با سردرِ بلند آن هماهنگی دارد، متصل می‌شود.

بر اساس کتیبه‌ موجود در کناره ایوان ورودی مدرسه، این بنا در سال 896 هجری قمری به دستور خواجه غیاث‌الدین پیر احمد خوافی؛ وزیر سلطان شاهرخ بهادر تیموری بنا شد و به همین دلیل به «غیاثیه» مشهور گردید. این بنا نماینده کامل معماری دوره تیموریان است که به سبک آذری ساخته شده است. معمار این مدرسه استاد قوام‌الدین شیرازی بود که در حال کار روی بنا فوت کرد و کار نیمه تمام وی را برادرش غیاث‌الدین شیرازی که مجموعه گوهرشاد و هرات را نیز ساخته، کامل کرد.
مدرسه غیاثیه در دوران شکوهش از بهترین دانشگاه‌های اسلامی بوده است.

این مدرسه در میان مدارس ایران در دقت و تنوع در کار و پلان و نیز تنوع درآمد، کامل‌ترین نمونه است. اهمیت هنری مدرسه غیاثیه به حدی است که پژوهشگران معروف غربی همچون ساکلیس، هرتسفلد، گرابای و برنارد اوکین در مورد آن به تحقیق پرداخته و از کتیبه‌های آن نسخه‌برداری کرده‌اند.

متأسفانه مدرسه غیاثیه بعد از 60 سال با ظهور سلسله صفویان از رونق افتاد که این امر را به تعصبات شاهان صفوی نسبت می‌دهند.

اگرچه خرگرد امروزه روستای کوچکی بیش نیست اما شواهد موجود، از رونق آن در گذشته حکایت می‌‌کنند. این که خواجه نظام‌الملک وزیر ملکشاه سلجوقی در قرن پنجم هجری قمری در اینجا مدرسه نظامیه را ساخت، نشان می‌دهد که خرگرد در روزگار سلجوقیان نیز شهری درخور توجه بوده است.

در مسیر ارتباطی تایباد به خواف یک جاده فرعی به سمت روستای خرگرد و مدرسه غیاثیه کشیده شده است.